- c.1400
Aberystwyth, National Library of Wales, MS Peniarth 12 is a predominantly Welsh-language miscellany that also contains texts in Middle English and Latin. On folio 79v is the inscription ‘Llyfr Hugh Evans yw hwn Anno 1583’, that is ‘This is Hugh Evans’s book, in the year 1583’. As a miscellany the manuscript is of interest as much for what it suggests about the process of compilation as for its contents, for while it is in one sense of the late 16th century, a number of significant parts are gatherings from medieval manuscripts, both Welsh and English. The evidence of the process of compilation that the manuscript yields has much to suggest about the interplay between Welsh-language and English-language culture over a broad historical perspective, and this raises questions about the linguistic and cultural history of medieval and early modern Wales.
Pwnc y traethawd hwn yw’r cyfieithiadau Cymraeg o Elucidarium Honorius Augustodunensis. Er mai fersiwn Llyfr yr Ancr (1346) a olygwyd gan Syr John Rhŷs a John Morris Jones yn 1894 yw’r testun cyflawn hynaf ar glawr, canolbwyntir yma’n bennaf ar fersiwn llawysgrif Llanstephan 27, a gopïwyd c.1400, fersiwn nas golygwyd o’r blaen. Trafodir yn gryno fywyd a chefndir awdur y testun Lladin gwreiddiol, a’r dadleuon ynghylch ei enw a’i dras. Yna crynhoir cynnwys y testun, gan gyfeirio at ffynonellau’r awdur ac at y ffurf a ddewisodd i’w gampwaith. Ceisir rhoi cyfrif am boblogrwydd yr Elucidarium, a’i osod yng nghyd-destun gweithiau eraill yr awdur. Cyfeirir at fersiynau Islandeg/Hen Norwyeg cynnar, a cheir cipolwg ar gyfieithiadau i’r Saesneg ac i’r Ffrangeg, cyn trafod yn fanylach y fersiynau Cymraeg canoloesol a’r berthynas rhyngddynt, gan ystyried hefyd gefndir y cyfieithu yng Nghymru. Edrychir ar ymateb rhai o feirdd Cymru i gynnwys y testun, a dangosir bod diddordeb yn yr Elucidarium wedi parhau yng Nghymru ar ôl y Diwygiad Protestannaidd. Yna ymdrinir â fersiynau o’r testun mewn llawysgrifau diweddarach, sydd yn cael eu hystyried yn grynodebau o destun Honorius. Cymerwyd fersiwn llawysgrif Llanstephan 27 yn brif destun, gan ddangos amrywiadau arno yn y testunau cynharaf. Cynhwysir pennod ar iaith y cyfieithiadau a chynigir nodiadau testunol. Rhoddir mewn atodiad fersiwn Lladin a gyhoeddwyd gan Yves Lefèvre yn 1954 fel testun gwreiddiol Honorius. Atodir llyfryddiaeth ar ddiwedd Cyfrol 1.
Welsh manuscript collection of religious texts, mainly in the hand of Hywel Fychan. Other parts of the original manuscript are in Peniarth MS 12 and Cardiff MS 3.242.
- c.1400
- Hywel Fychan ap Hywel Goch
Manuscript known best as the Book of Aneirin (Llyfr Aneirin), containing the heroic poem Y Gododdin and a number of gorchanau.
- s. xiii2
- s. xvimed
